جایگاه اقتصادی – اجتماعی گیاهان دارویی و معطر
سید جعفر سید اخلاقی شال؛ مائده یوسفیان؛ شیلا حجه فروش؛ داود درویشی؛ داریوش قربانیان؛ بهروز فانی؛ ندا علیزاده بلوچی؛ محمدرضا شیرزادی؛ سیده نرگس سیداخلاقی
چکیده
سابقه و هدف: براساس قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، هرگونه بهره‌برداری از منابع طبیعی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی باید با مجوز سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور انجام شود. صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان دارویی از مهمترین مجوزها در بخش منابع طبیعی است که فرایند اجرایی خاص خود را دارد. شواهد نشان می‌دهد مسائل مختلفی ...
بیشتر
سابقه و هدف: براساس قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، هرگونه بهره‌برداری از منابع طبیعی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی باید با مجوز سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور انجام شود. صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان دارویی از مهمترین مجوزها در بخش منابع طبیعی است که فرایند اجرایی خاص خود را دارد. شواهد نشان می‌دهد مسائل مختلفی در مسیر صدور این مجوزها وجود دارد که لازم است برای بهبود و اصلاح فرایند مذکور، یک بررسی علمی آسیب‌شناسانه انجام شود. پژوهش پیش‌رو با هدف آسیب‌شناسی فرایند صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان دارویی در عرصه منابع طبیعی طرح‌ریزی شده است.مواد و روش: این پژوهش از نوع کیفی و کاربردی است. به منظور شناسایی وضع موجود فرایند صدور مجوز بهره‌برداری از گیاهان دارویی، از روش تحقیق کیفی گروه کانونی (Focus Group) استفاده شده است. در این پژوهش 64 بهره‌بردار و 30 کارشناس از شش استان به‌طور هدفمند انتخاب و نظرات آنها با استفاده از مصاحبه، جمع‌آوری و نتایج با بهره‌مندی از تکنیک تحلیل محتوا تجزیه‌وتحلیل شد. در پایان نمودار فرایند صدور مجوز با استفاده از نرم‌افزار visio pro 2019 ترسیم گردید.نتایج: نتایج نشان داد در مجموع 22 آسیب در مسیر فرایند صدور بهره‌برداری از گیاهان دارویی وجود دارد که تعدد سامانه‌ها و فقدان یک سامانه یکپارچه و هوشمند، فقدان یک پلتفرم مشترک برای پیاده‌‌سازی فرایندها در استان‌ها، فیزیکی بودن انجام بخش زیادی از فرایندها، برداشت غیرمجاز و بدون مجوز محصول از رویشگاه‌ها، کمبود نیروی انسانی متخصص برای نظارت، واگذاری حق بهره‌برداری به افراد غیر بومی، چشم‌پوشی برخی از ناظران در اعلام و درج مقدار واقعی تولید و برداشت گیاهان دارویی، توان مالی و اقتصادی اندک بهره‌برداران برای تهیه کتابچه طرح، بیشترین سهم را در آسیب‌شناسی فرایند صدور مجوز داشته است. همچنین نتایج نشان داد، متوسط زمان لازم برای دریافت مجوز با کتابچه طرح، 16 ماه و بدون کتابچه طرح 67 روز به طول می‌انجامد. این زمان برای دریافت مجوز حمل محصول در داخل استان به‌طور متوسط 17 روز و برای خارج استان 23 روز برآورد شد.نتیجه‌گیری: صدور مجوز برداشت گیاهان دارویی از مهمترین مجوزها در بخش منابع طبیعی کشور است که فرایند اجرایی خاص خود را دارد. مسائل و مشکلات مختلفی در مسیر صدور این مجوز وجود دارد که منجر به بروز مشکلات و عدم رضایت بهره‌برداران و در نهایت آسیب به مراتع شده است. از این رو، اتخاذ تدابیری در جهت بهبود امور و اصلاح این فرایند، مسئله‌ای اساسی است که نیاز به بررسی و ارائه راهکار دارد. بر پایه یافته‌های این بررسی، ایجاد یک سامانه الکترونیکی یکپارچه، انجام نظارت‌‌های میدانی مستمر و منظم از طریق سرکشی‌های سرزده در مراحل مختلف بهره‌برداری گیاهان دارویی به‌ویژه در مرحله برداشت با همکاری سازمان نظام مهندسی، اولویت قرارداد بهره‌برداری با بومیان و جوامع محلی و ارتقاء انگیزه برای کارشناسان بخش دولتی می‌تواند در بهبود فرایند مؤثر باشد.
